Skip to main content

Fleur Agema, begrotingsbehandeling zorg/care: "Kabinet vernietigde 60.500 verzorgingshuisplekken"

Voorzitter. Ik wens de heer Van der Staaij alle succes. Ik vind het altijd heel knap hoe een kleine fractie toch een zo brede bijdrage kan leveren op zo veel terreinen. Succes vandaag nog!

Ik begin met de verpleeghuiszorg.

Vandaag precies een jaar geleden sloeg Ben Oude Nijhuis, 82 jaar oud, alarm om de zorg aan zijn zwaar demente echtgenote en, naar later bleek, aan de moeder van de staatssecretaris. Mijnheer Oude Nijhuis werd een held toen hij het in het televisieprogramma Pauw opnam tegen de staatssecretaris, vooral omdat deze zijn bezuinigingen stoïcijns bleef verdedigen. Mijnheer Oude Nijhuis wilde het beleid zien veranderen. Zijn grootste angst was dat de discussie zou doodbloeden. Hij heeft de discussie twee weken levendig kunnen houden, tot hij plotseling overleed. De trieste conclusie moet zijn dat hij helaas geen betere zorg voor zijn vrouw meer heeft kunnen meemaken.

De eerder ingeboekte extra bezuiniging op de verpleeghuiszorg in 2016 van 45 miljoen euro is dan wel geschrapt, maar de zogenoemde investering van 140 miljoen euro voor het verbeteren van de kwaliteit en de 100 miljoen euro voor de bijscholing van personeel zijn een valse sigaar uit eigen doos. Het was de afgelopen jaren fors minder, minder met het macrobudget voor de verpleeghuizen, de extra investeringsimpuls, de Agemagelden en verdere bezuinigingen. En daarbovenop de bezuiniging van 500 miljoen voor 2017, die nog niet van tafel is. Waarschijnlijk denkt de coalitie dat ze volgend jaar niet meer op het pluche zit. Is het: die dan leeft, die dan zorgt?

En mijn hemel, dat mooie sier-lekbericht van 80 miljoen euro voor een uurtje aandacht per dag, hoe diep ben je dan gezonken? Hoe in- en indroevig is het dat er na een bezuiniging, oplopend tot meer dan een miljard euro op de dagbesteding, zogenaamd een uurtje aandacht geregeld gaat worden? Een uurtje per dag, beweert de staatssecretaris. Maar met 80 miljoen euro kun je hooguit één uurtje in de twee weken kopen. Is dat de norm voor waardigheid? Is dat waar de staatssecretaris trots op is?

Is dit de waardigheid en trots van de Partij van de Arbeid, die het nodig vond de verblijfsrechten zoals het recht voor verpleeghuisbewoners om elke dag te mogen douchen of elke dag naar buiten te mogen, bewust en actief uit de nieuwe wet te slopen, simpel omdat dat mijn initiatief was? Verblijfsrechten regelen zaken. En de PvdA? Nou ja, die sloopt ze gewoon eruit.

En toen kwam er weer een mooie sier-persbericht over de rapportage van de inspectie over 150 verpleeghuizen. Goede sier maken met het feit dat de 150 onderzochte organisaties grotendeels voldoen aan de normen, dat zijn afvinklijstjes. Normaal gesproken heeft deze staatssecretaris er geen moeite mee om rapporten en onderzoeken langdurig in een la te laten liggen, maar deze rapportage werd nog voordat de inkt droog was wel naar de Kamer gestuurd omdat hij daarmee goede sier kon maken.

Maar als er waarneembare verbeteringen zijn, is dat niet dankzij maar ondanks het slagveld aan bezuinigingen van dit kabinet. De verpleeghuizen werden bezocht na de invoering van de plannen van het vorige kabinet, de forse extra investeringsimpuls, de Agema-gelden, het extra aangetrokken personeel en voordat de invoering van de kaalslag van dit kabinet meetbaar werd. Ik ga mijzelf daarvoor niet op de borst kloppen. Als de temperatuur opwarmt van min tien naar min vijf graden Celsius is het warmer geworden, maar vriest het nog steeds. Als het daarna min twintig graden wordt, is er echt een groot probleem.

Ik ga door naar de verzorgingshuizen.

Sinds het Kunduz-akkoord zijn er al 60.500 verzorgingshuisplekken vernietigd. Dit is niet zo omdat de mensen dat zelf wilden, zoals de staatssecretaris met manipulatieve mantra's blijft volhouden. Dit is zo vanwege het beleid en het betreft het stoppen van de financiering van de verzorgingshuizen per 1 januari 2013, zzp 1 en zzp 2, en per 1 januari 2014, zzp 3, om het maar even technisch te verwoorden.

De wens om in een verzorgingshuis te kunnen wonen, is helemaal niet weg. Ook als er eerst nog wat tegenzin was, fleurden veel mensen er dikwijls op. Ze zitten veilig bij elkaar en de zorg is dichtbij. Het is een beschutte plek met 24-uursverzorging, er is gezelligheid en er komt hulp als iemand valt. Ze houden van reuring in zo'n huis. Dat dit kapot moest van de VVD, het CDA, GroenLinks, de ChristenUnie, D66 en de Partij van de Arbeid, valt niet te snappen. Helemaal niet nu met behulp van diezelfde partijen zo veel gesloten verzorgingshuizen de deuren weer openen voor de huisvesting van asielzoekers.

De voortdurend herhaalde mantra dat ouderen liever thuis willen blijven wonen, baseert de staatssecretaris enkel en alleen op de tendens dat het aantal verzorgingshuisplekken sinds de jaren tachtig afneemt. Als hij echter structureel ontkent dat door zijn eigen beleid in drie jaar tijd 80% van de plekken is verdwenen, waarmee is hij dan bezig? Tot onze grote verrassing vindt overigens ook de Partij van de Arbeid in Eindhoven dat het verzorgingshuis oude stijl moet terugkomen. Eerst de verzorgingshuizen sluiten, vervolgens asielzoekers erin stoppen en dan mooie sier gaan maken door te zeggen dat je het verzorgingshuis terug wilt. Typisch PvdA is dit wel, of niet, mijnheer Van Dijk? Eerst de bijl in de budgetten zetten en dan zeggen dat er geld bij moet.

Een alternatief voor een verzorgingshuis is er niet. Er zijn niet genoeg beschutte plekken meer, er zijn niet genoeg woon-zorgcomplexen meer, de "zorg bij u thuis"-alarmering is niet meer dichtbij, de huishoudelijke hulp is gehalveerd, er zijn wachtlijsten voor de wijkverpleging en aanleuningwoning leunt nergens meer tegenaan. De mensen die nu thuis blijven wonen, kunnen niet meer naar het verzorgingshuis in de wijk om daar te eten of een kaartje te leggen. Het blijft een feit dat de groep mensen die graag in een verzorgingshuis had willen wonen, gewoon oud is en het nodige mankeert. Deze mensen zijn bijna doof, bijna blind, beginnend dementerend, slecht ter been of een beetje van alles. De kinderen van deze hoogbejaarden zijn ook al op leeftijd en zij zien hun omgeving langzaam wegvallen.

De hoogbejaarden zitten nu te wachten op de thuiszorg en hopen dat er niet weer een nieuw gezicht komt. Ze kijken uit naar de deur waardoor de bezorger van tafeltje-dek-je komt, in de hoop op een praatje. De hoogbejaarden zitten thuis te verpieteren en het wachten is op een valpartij of een ander ongeluk, waardoor ze in een ziekenhuis belanden en helemaal niet meer naar huis kunnen. Maar goed, alles wordt er beter op. Dit soort dingen zien wij nu aan de lopende band gebeuren. Gemeenten die woningaanpassingen weigeren, huishoudelijke hulp schrappen en wachtlijsten voor verpleging en verzorging hanteren. De hoogbejaarden van dit land willen het echter allemaal zelf. Zij willen zo lang mogelijk thuis wonen. Het aantal ouderen dat zich meldt bij de spoedeisende hulp neemt toe, het aantal ouderen met brandwonden neemt toe, dementerende ouderen zwerven dagenlang op straat en overbelaste mantelzorgers zien het niet meer zitten. Het aantal meldingen van oudermishandeling is verdrievoudigd. Maar oh, oh, oh, wat willen zij dat allemaal graag zelf.

Wij hebben dus zelf maar eens contact opgenomen met Berenschot om de actuele stand van het aantal gesloten huizen op te vragen. Maar wat blijkt: men is er maar mee gestopt, omdat het door het grote aantal mutaties te bewerkelijk werd om deze lijst bij te houden. Wij hebben ActiZ gebeld. Verder noem ik de benchmark 2013. Niemand heeft nog de menskracht om bij te houden welke verzorgingshuizen wel of niet open zijn. Nederland lijstjesland, zou je zeggen; maar nee.

Dus gingen wij zelf maar op onderzoek uit. 2.800 verzorgings- en verpleeghuizen nalopen is nog niet zo gemakkelijk. Wij wilden googelen aan de hand van de lijst, maar ja, wat blijkt? Als verzorgingshuizen gesloten zijn, hebben zij soms nog gewoon een draaiende website. Op dit moment is er niemand die inzicht heeft in het totale aantal verpleeghuis- en verzorgingshuisplekken in Nederland of in de totale capaciteit aan verzorgingshuisplaatsen die in deze huizen is ingekocht. Niemand kent het werkelijke aantal bedden dat op dit moment is bezet en niemand weet iets over de leegstand. Dat is toch eigenlijk raar. De organisaties kunnen het niet bijbenen, en de staatssecretaris? Die wil het niet weten. Dus weten wij het niet. Wij weten alleen dat er eind 2012 78.000 verzorgingshuisplekken waren en dat er eind 2015 nog 17.500 waren. Een teruggang van 80% in drie jaar tijd, maar dat willen de hoogbejaarden allemaal zelf.

Dan kom ik nu op de thuiszorg.

Azië rolt intussen letterlijk de rode loper uit voor het buurtzorgconcept. Jos de Blok heeft zich afgelopen weekend aangesloten bij de Nederlandse handelsmissie in China onder leiding van Koning Willem-Alexander, in aanwezigheid van onze staatssecretaris, die er in Nederland alles aan doet om het buurtzorgconcept niet landelijk uit te rollen. Hij heeft, onder druk van de verzekeraars, nu eenmaal gekozen voor het bureaucratische overlegsysteem van de socialewijkzorgteams. Dat houdt hij dus vol. Op 28 oktober ondertekende Jos de Blok in aanwezigheid van de Koning een convenant met de Chinese partners. Hoe gek wil je het hebben? In eigen land zijn er ondertussen zorgstops bij de wijkverpleging, met als triest dieptepunt het bericht dat de afgelopen weken aan minstens 23 terminale patiënten die thuis wilden sterven, zorg aan huis is geweigerd. Over hun rug spelen de staatssecretaris, de aanbieders en de verzekeraars een smerig spelletje. Sterven kun je niet overdoen. Er is hier een grens overschreden. Wij spreken er binnenkort over in een apart debat.

Ondertussen gaat het pgb-drama gewoon door.

Er zitten nog steeds mensen op hun geld te wachten. Onze staatssecretaris noemt een foutenpercentage van 5% stabiel. Maar er is niets aan de hand, hoor. Wat een lekker betrouwbare overheid is dit. De huishoudelijke hulp wordt massaal geschrapt. Duizenden mensen moeten naar de rechter om zorg af te dwingen.

Ondertussen moeten zo'n 7.000 mensen hun rekening voor de eigen bijdrage Wmo over heel 2015 nog krijgen en werkt het Centraal Administratie Kantoor met drie systemen. Maar er is niets aan de hand, hoor. Wat een lekker betrouwbare overheid. Het debat dat ik hierover heb aangevraagd, staat nog op de rol. Natuurlijk wil ik dat er een maximum wordt gesteld aan het moment waarop een overheid nog met een rekening kan komen aanzetten. De overheid hanteert tegenover haar burgers toch ook een termijn? De overheid maakt fouten en de staatssecretaris maakt fouten, maar daar moeten burgers toch niet voor bloeden?

Dan de bureaucratie. Die neemt alleen maar toe in plaats van af.

Tot zover het overgangsjaar, waarin wij zogenaamd konden bijsturen; het bijsturingsjaar. Maar is er iets bijgestuurd? Nee, er is helemaal niets bijgestuurd. Wij hebben geen wetswijzigingen of "change of plans" ontvangen; helemaal niets. Het bijsturingsjaar is over, maar er is niets bijgestuurd.

Wij zouden wel willen bijsturen.

Wij zouden bijsturen door onmiddellijk te starten met de herfinanciering voor verblijf in een verzorgingshuis en inzetten op scheiden van wonen en zorg. De opbrengst daarvan is ongeveer 5 miljard euro; 3 miljard op de kapitaallasten en een kleine 2 miljard voor de eigen bijdrage.

Bijsturen zouden wij doen door de bezuiniging op de huishoudelijke hulp te schrappen en bottom-up de miljoenen eruit te tikken, zonder dat iemand zijn zorg kwijtraakt.

Bijsturen zouden wij doen door de thuiszorg vorm te geven via het buurtzorgmodel van één product voor één prijs met één doorlooptijd. Zo zouden wij meer dan 600 miljoen euro besparen zonder dat iemand zijn zorg kwijtraakt.

Bijsturen zouden wij doen door de verspilling aan te pakken, door een betere efficiency te genereren en een plezieriger werkomgeving te creëren met lager ziekteverzuim. De tonnen toucherende disfunctionerende roofridders moeten eruit. Wij willen platte organisaties en wij willen voedselverspilling en ondervoeding tegengaan. Verder noem ik het genereren van lagere inkoopkosten door samenwerking, barcodes op alle producten en het tegengaan van verspilling van medicijnen. Ook de aanpak van fraude en regels en een overheadnorm met een bescheiden werkvloerbonus leveren miljarden op. Zo zouden wij bijsturen.

In mijn boek Verzilveren som ik in 29 hoofdstukken over zo'n 100 pagina's een enorme hoeveelheid rapporten op die de langdurige zorg significant goedkoper maken. Dit zijn rapporten met zo veel opbrengst dat de zorg er twee keer in past en dat kan natuurlijk niet, gratis zorg bestaat niet. De zorg kan zo veel beter en zo veel goedkoper dat het zo triest is dat we in 2017, als dit kabinet er eindelijk de brui aan geeft, waarschijnlijk staan te kijken bij de scherven van wat ooit de ouderenzorg was. Sloopkogels deden hun werk. De staatssecretaris ook. De hoogbejaarde werd het kind van de rekening. Ik ben blij dat Ben Oude Nijhuis dat niet meer mee hoeft te maken.

Het kan zo veel beter! Daarom lees ik ter afsluiting een klein stukje voor uit het nawoord van mijn boek Verzilveren.

"Noem mij maar een dromer, maar hoe fantastisch zou het zijn als wij over een paar jaar elk willekeurig ouderenhuis binnen kunnen lopen en het er gewoon goed toeven is. Een ouderenhuis is dan klein van opzet, met 8 tot zo'n 30 bewoners. Wie grootschalig wonen wil in een Centerparcs-achtige omgeving, kan dat ook. Organisaties worden vanuit het management plat en sober aangestuurd. De kosten zijn een derde lager, de kwaliteit en tevredenheid hoger.

De ouderenzorg is bevrijd van mismanagement en fusiedriften die leiden tot zorggiganten met soms wel 100.000 patiënten, vijf managementlagen, een dure autopark, megasalarissen en administratiekantoren op industrieterreinen. De carrousel van disfunctionerende bestuurders, waaronder de grootste roofridders soms tonnen toucheren, is doorbroken. Sterker nog, bestuurders zijn er nauwelijks nog. Bestuurder wordt iemand pas na een gewichtige bestuurderstoets. Meestal heeft een eenkoppig bestuur de touwtjes stevig in handen. Vaak is dat een gepensioneerde wat oudere dame, die haar hele leven in de zorg heeft gewerkt. Zij heeft gezag, verstand van zaken en verlangt de beste kwaliteit.

Wat weggeregeld was, is terug: het geweten. Zorginstellingen werken regelarm. Dure bureaus, computers voor van alles en nog wat en de maatpakken zijn de deur uit. De professionals hebben het vertrouwen teruggekregen van Den Haag. Het geld blijft niet meer steken in het systeem, maar is terug bij de werkvloer. Dat zorgt voor veel meer handen aan het bed, voor het verzorgen van ouderen, voor het wassen, verschonen, tandenpoetsen en aankleden, tot het verzorgen van wonden. De gebouwen zijn van alle gemakken voorzien, hoewel de luxe er niet op een rare manier vanaf druipt. Naast de hoofdverpleegkundige zit er op de administratie alleen nog iemand die parttime de boekhouding doet op de enige nog overgebleven werkcomputer in het huis. In de wet zijn alsnog de rechten vastgelegd die ervoor zorgen dat bewoners onder de douche of naar buiten mogen wanneer zij dat willen.

Kant-en-klaarmaaltijden zijn iets van vroeger. Er wordt vers gekookt. De gezellige geur van vers eten vult de huizen en als het kan wordt er samen gekookt en worden de boodschappen samen met de bewoners gedaan. Het wonen in een ouderenhuis leidt niet meer tot povere of ontluisterende toestanden. Een dame blijft een dame, een heer een heer, of ze nu thuis wonen of niet meer."

https://www.bruna.nl/boeken/verzilveren-9789049024192