Wetsvoorstel ouderbijdrage

Vz, in de eerste plaats dank ik de initiatiefnemers Kwint en Westerveld en hun medewerkers voor het werk dat zij in dit voorstel hebben gestoken. Wij vinden het een sympathiek voorstel. Het kan niet zo zijn dat kinderen van ouders die vaak simpelweg de ouderbijdrage niet kunnen betalen, uitgesloten worden van deelname aan schoolreisjes en andere activiteiten. Kinderen zijn nou eenmaal afhankelijk van hun ouders. Maar wij zien wel haken en ogen die naar mijn smaak te weinig worden belicht.

Een rapport van de Onderwijsraad uit 2001, dat op verzoek van de toenmalige bewindspersonen minister Hermans (VVD) en de staatssecretarissen Adelmund en Van Der Ploeg (beiden PvdA) is uitgevoerd, constateerde al dat er van vrijwilligheid in veel gevallen helemaal geen sprake is. Ook stelde dit rapport dat het vragen van dispensatie door ouders als stigmatiserend wordt ervaren, omdat zij een verzoek moeten indienen bij de schoolleiding.
Dat is natuurlijk een onwenselijke situatie. Dit onderwerp is de jaren daarna regelmatig op de agenda verschenen, maar zonder afdoende succes.

Het afgelopen jaar stelde de minister in een brief nog dat het niet betalen van de ouderbijdrage geen consequenties mag hebben voor deelname aan het reguliere programma. Dit als reactie op de uitvoering van de motie Vermue en Van Dijk uit 2017. Deze motie verzocht de minister om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor een wettelijk maximum aan de ouderbijdrage. Wij hebben daar toen tegen gestemd voorzitter, omdat een wettelijk maximum niets oplost voor ouders die zich welke vorm van een ouderbijdrage dan ook simpelweg niet kunnen veroorloven. De minister kwam tot de conclusie dat de huidige wet- en regelgeving voldoende mogelijkheden geeft en dat het vooral een kwestie was van het goed informeren van ouders. De initiatiefnemers stellen echter terecht vast dat ondanks de langdurige discussie over dit onderwerp er nog steeds kinderen worden uitgesloten van buitenschoolse activiteiten en dat al die gesprekken in het veld om hier een einde aan te maken, of op dusdanige wijze aan te pakken dat het ongemak dat hiermee gepaard gaat zoveel mogelijk wordt beperkt, niets hebben opgeleverd. We hebben hier te maken met een taai en onverkwikkelijk dossier.

Vz, dat het wettelijk verankeren van het niet betalen van de ouderbijdrage, niet mag leiden tot uitsluiting van een leerling van een activiteit, roept bij ons toch een vraag op.

Geldt dit dan ook voor ouders die wel kúnnen betalen, maar dat niet wíllen? Natuurlijk kunnen de kinderen van onwillige ouders ook de dupe worden van de keuze van hun ouders, maar willen de initiatiefnemers ouders dan verplichten om de ouderbijdrage hoe dan ook te betalen? Volgens mij hebben ze die bedoeling niet. En als ze die bedoeling niet hebben, hoe denken ze dan te voorkomen dat die onwilligheid ertoe leidt dat veel méér ouders zullen besluiten om het maar te laten. Als zíj niet betalen, waarom zou ík dat dan wel doen voor mijn kind of kinderen, want het leidt toch niet tot consequenties.
De initiatiefnemers stellen wel dat in het meest rigoureuze geval scholen te maken zullen krijgen met tegenvallende inkomsten en hun aanbod zullen moeten aanpassen. We zullen zien hoe rigoureus het uitpakt, maar ik voorspel u dat dat wel eens zou kunnen tegenvallen. Mijn indruk is dat mensen, ook ouders dus, steeds berekender worden.
En hoe dan ook, er zal in ieder geval een verschraling ontstaan, een kleurloze middelmaat en de mogelijkheden voor scholen om zich op dit vlak te onderscheiden van andere scholen zullen beperkt worden. Mijn vraag aan de indieners is of dat nou zo’n aanlokkelijk perspectief is. Er zijn nu eenmaal scholen die zich onderscheiden met hun prachtige reis naar Rome. Dat soort initiatieven zullen zeker te lijden hebben. Overdreven dure reizen naar New York of skivakanties mogen wat mij betreft kritisch tegen het licht worden gehouden. Het is zwaar overdreven om daar over te spreken als ‘een verworven recht’, zoals een aantal scholen dat doet. Maar reisjes die echt iets toevoegen?
Als dat niet de bedoeling is van de initiatiefnemers, zou het dan niet beter zijn om buitenlandse reisjes los te koppelen van de ouderbijdrage en die apart te organiseren? Zo deed ik dat zelf ook altijd. En zo gebeurt het nog steeds. Dat haalt toch veel van de kou uit de lucht. Of zouden de initiatiefnemers in dat geval nieuw overheidsingrijpen overwegen om dat vervolgens ook onmogelijk te maken. Graag een reactie, want ik ben daar niet gerust op. We hebben tenslotte te maken met de twee meest dogmatische socialistische partijen uit dit Huis.

Want GroenLinks en de Socialistische Partij zijn bereid ver te gaan, ook in dit voorstel van Wet. Waar ik me in dit verband over verbaas, is dat ze een beperking van de Wet op de medezeggenschap voorstellen. Ze willen de afweging of leerlingen wel of niet mogen deelnemen aan buitenschoolse activiteiten bij het niet voldoen van de ouderbijdrage niet meer bij de ouder-/leerlinggeleding van de MR beleggen, maar het centraal, landelijk regelen. Dat is een inperking van de medezeggenschap, opgelegd door de grootste vrienden van medezeggenschap, op D66 na. Graag een reactie van de indieners.

Vz, dit wetsvoorstel voorziet er ook in dat scholen geen leerlingen mogen uitsluiten
van bijlessen en examentrainingen die onder de verantwoordelijkheid van de school worden georganiseerd, mochten ouders de ouderbijdrage niet kunnen of willen betalen.
Dit is in lijn met het advies van de RvS. Examentrainingen vallen onder de categorie van activiteiten die scholen op grond van de huidige regelgeving aan leerlingen geven, zonder daarvoor een ouderbijdrage te mogen vragen. Dit is ook één van de uitgangspunten die de Inspectie hanteert bij het handhaven van de regels over schoolkosten. Daarom zegt de RvS ook dat de wet niet gewijzigd hoeft te worden. De initiatiefnemers negeren dit advies, omdat zij terecht stellen dat een aanzienlijk deel van de betaalde bijlessen, huiswerkbegeleiding, examentrainingen en andere vormen van extra ondersteuning door de eigen school worden georganiseerd. Biedt de school dit aan, dient zij dit voor alle leerlingen mogelijk te maken. Dit deel onderschrijven we van harte.


Vz, tenslotte. U hoort dat wij nog bedenkingen hebben bij de neveneffecten van dit wetsvoorstel. Bijles en examentraining horen voor alle leerlingen toegankelijk te zijn, zonder uitzondering. Door dit voorstel wordt ook de vrijwillige ouderbijdrage daadwerkelijk vrijwillig. Dat is winst.
Maar als het gaat om de echte smaakmakers die een school aanbiedt en waarmee de school zich onderscheidt van de rest, dan voorzie ik een verschraling van identiteit en de vrijheid voor scholen om zich te profileren. Dat past in een bepaald politiek denken en een wereldbeeld dat niet het onze is. Het doet me teveel denken aan het adagium dat ooit gold in het arbeidersparadijs DDR: iedereen heeft recht op een auto en je mag kiezen wat je wilt. Zolang het maar een Trabant is en zolang hij maar grijs is.

Graag een reactie van de socialistische indieners hierop.