Commissiedebat Leraren

Vz,
laat ik eens anders beginnen dan gebruikelijk is in dit huis. Laat ik eens niet beginnen met een valse lofzang op het zogenaamd mooiste beroep van de wereld.

Want voorzitter, om Ton van Haperen te citeren: “LEUK werk heeft geen personeelstekort”. En voorzitter, nog een citaat uit de mooie column van Ton van Haperen over het lerarentekort en het lerarenlek, wat tot nu toe een zwaar onderschat probleem is: “Dit is (het lerarentekort) een direct gevolg van domme politiek en slecht bestuur dat scholen uit elkaar heeft getrokken. Een giftige cocktail van kostenbeheersing, flexibilisering en praktijkvreemde vernieuwingsconcepten bereikt na drie decennia van druppelsgewijs mentaal inbrengen de kleinste haarvaten van de organisatie. Dit gif veegt de werkvloer leeg en vult de ruimte daaromheen, waarna het coöperatieve gedrag van de lesgever naar nul beweegt. Natuurlijk is de drijfveer van de leraar kinderen iets leren, maar in deze omgeving wordt overleven de dominante strategie. Precies dat maakt van de school de Sahara van de arbeidsmarkt; daar groeit helemaal niks.” Vijftien jaar terug voorzitter, zei een Amsterdamse uitgever tegen Ton van Haperen: “Als ik een advertentie voor een redacteur zet, staan de academici tot buiten in de rij. Een school die een leraar nodig heeft moet genoegen nemen met een stagiair die de baan gebruikt om de huur te betalen. En mijn redacteur verdient heel veel minder dan die leraren van jou.”

Voorzitter, Ton van Haperen legt hiermee de vinger op de zere plek. De hoogte van de salarissen speelt een rol. Natuurlijk. De huurprijzen en de koopprijzen van woningen in de grote steden spelen een grote rol. Natuurlijk. Maar dat geldt niet alleen voor leraren; dat geldt ook voor die beginnende redacteuren die voor een nog lager salaris dan beginnende leraren WEL in Amsterdam bij de uitgeverijen voor de deur staan om de baan te bemachtigen.
Alle maatregelen die genomen zijn in de tien jaar dat ik hier in de Kamer zit, van drie opeenvolgende kabinetten Rutte om het lerarentekort en het lerarenlek te bestrijden, hebben laten zien dat ze precies het verkeerde antwoord waren op de vragen die voor ons liggen. De ministers weten hoe wij daarin staan; daar zijn we heel consistent in.

Want voorzitter, de hoogte van salarissen speelt een rol, maar in de allereerste plaats gaat het om de jarenlange uitholling door de bestuurders in het onderwijs van de autonomie van de leraar. De autonomie. De autonomie van de pedagoog die op zijn eigen professionele wijze kan lesgeven, kan inspireren, kan verheffen, kan emanciperen volgens pedagogische en bewezen didactische inzichten, bewezen in een ontwikkeling van honderden jaren. Daar schort het aan. En geen enkel idee in het actieplan Duurzaam werken in het onderwijs komt ook maar enigszins in de richting.

Laat ik uit het plan citeren voorzitter. Een citaat waar mijn medewerker en ik vijftien á zestien keer op hebben zitten kauwen, om een vinger te krijgen achter de diepere betekenis die wij misschien missen:
“Om de aantrekkelijkheid van het beroep te vergroten ontwikkelen we een inspirerend beroepsbeeld. Het beroepsbeeld maakt inzichtelijk welke verschillende loopbaan- en ontwikkelmogelijkheden er zijn. Dit vergroot de aantrekkelijkheid van het vak voor zittende én potentiële nieuwe leraren en biedt scholen inspiratie om effectief werk te maken van loopbaanontwikkeling. Het beroepsbeeld wordt breed gedragen en (h)erkend in de samenleving. De ontwikkeling ervan vindt plaats in samenwerking met leraren, scholen en opleiders. Bij de ontwikkeling wordt gebruik gemaakt van bestaande beroepsbeelden, zoals die van vo en mbo, wetenschappelijke kennis en inspiratie uit andere sectoren. Het beroepsbeeld biedt een kader voor de kwalificaties en competenties van het leraarsberoep.”

Voorzitter, ik had nooit gedacht dat ik dit nog eens zou doen, maar als reactie hierop kan ik alleen maar de klimaatprofetes Gretha Thunberg aanhalen: “Blablabla”.

Want voorzitter ik weet niet waar ik moet beginnen. Hoe in vredesnaam worden mensen hierdoor geïnspireerd als ze zichzelf straks terugvinden, niet meer in de scholengemeenschap waar ze waarschijnlijk bewust voor een bepaald profiel hebben gekozen dat goed bij hen past, maar waar ze nu plotseling werknemer zijn van een van de circa zeven educatieve regio’s die met veel bestuurlijke drukte zullen gaan worden opgetuigd tot circa 7 ‘koepels der koepels’, allemaal met hun eigen bestuur waarin elke school moet worden gerepresenteerd en waar eindeloos heen-en-weer gepraat gaat worden met al die voorzitters, besturen en raden van toezicht en die allemaal zullen gaan eindigen met honderden miljoenen aan reserves zoals we dat eerder gezien hebben bij het optuigen van het passend onderwijs en de samenwerkingsverbanden.
Waarom zou het nu anders gaan? Op wat voor manier is daar een inspirerend beroepsbeeld uit te distilleren dat ook nog eens maatschappelijk draagvlak zou krijgen? Op welke manier worden hiermee de carrièreperspectieven van leraren bevorderd? Gaat het nu zodanig veranderen dat leraren niet meer aan een collega zullen vragen die ze een paar jaar niet gezien hebben: ‘Geef jij nog steeds les?’.

Vz, ik ga afronden. Wij willen de minister vandaag een belangrijk advies geven. Hou op met deze megalomane geldverslindende plannen die alleen maar meer van hetzelfde zijn en niet zullen leiden tot het oplossen van het lerarentekort noch tot het opwaarderen van de beroepsgroep. Plannen bovendien waarvan wij vinden dat die niet tot de jurisdictie van een demissionair kabinet horen.

Wat kunt u wel doen? Een kleine bescheiden stap die een stuk effectiever is dan dit hele warrige verhaal van een duurzaam perspectief. Zet al uw macht en gezag in om ervoor te zorgen dat er einde komt aan het schandalige aan het lijntje houden van docenten met tijdelijke contracten. Al die bevoegde en bekwame docenten waarvan vlak voor de zomervakantie het tijdelijke contract wordt beëindigd om ze na de zomervakantie elders weer aan het werk te zetten in het volgende tijdelijke contract. Zo worden goede leraren het onderwijs uitgejaagd. Zorg er eindelijk voor dat scholen leraren gaan koesteren.

Geef ze inkomenszekerheid, bind ze aan het onderwijs, wees eindelijk eens aardig tegen ze. Dat voorzitter, zet meer zoden aan de dijk dat een gratis applausje op de Dag van de Leraar en steeds maar te roepen dat leraar zijn het allermooiste beroep ter wereld is. Dat lijkt ons een heel bescheiden taak die zelfs door demissionaire ministers kan worden opgepakt.